Sunday, November 11, 2012

Mamak Pakak



Oleh:Juraidi
Cirik kudo baserak-baserak di tangah pasa,aia kanciangnyo mailia pulo di tapi jalan. Urang nan mandakek ka tampek tu tapaso mamakok iduang.Inyiak Kutar,kusia bendi,taruih ba manuang di ateh bendi manunggu sewa nan ka di baok.Saminik duo minik,sewa nan di tunggu datang juo,upiak Banun namonyo.
Inyiak ko langganan baru,tapaso ongkos bendi ba- ago.Lah panek ago ma ago dapek kato saiyo,upiak Banun kanai 10 ribu.Dari pasa ka rumah indak jauh.Luruih,sakali belok suak,tigo kali belok kida,nampak kadai ketek ba pintu basi,rolling door cek urang kini,di situ lapau upiak.
 Inyiak Kutar batanyo kabakeh upiak apo barang nan di baoknyo.Upiak manjawek,
”Barang ka galeh nyiak!”.
Upiak manggaleh ketek-ketek di rumah gadang nan kini lah manjadi rumah minimalis.Galeh nyo saketek, untuangnyo –pun saketek bisa untuak pambali nan ketek-ketek.
“Sadonyo kito mulai dari nan ketek piak!.Cubo caliak dek upiak,dulu gunuang marapi sagadang talua itiak,kini sangaiklah gadangnyo.Ba-itu jo kudo ambo ko ha!.Dulu kicik bana,tapi dek rajin ma-agiah rumpuik jo sagu akhianyo gadang juo,lah gadang ambo jadian kudo bendi.Taruih se lah ba usaho,ma tau isuak jadi super market!”,saran Inyiak Kutar ka bakeh Upiak Banun
“Antah pabilo wak ka kayo ko nyiak!.Kini urang manggaleh sapanjang jalan!.banyak nan manggaleh dari pado urang nan mambali!”,jawek upiak Banun.
“Pokoknyo ndak buliah putuih aso,maju taruih,pantang mundur!”

Saderet langkah kaki kudo nan mandongkak,sairiang pulo jo abihnyo carito inyiak ,upiak tibo di rumah.Lah sudah manurunan duo kantong asoi nan ba isi panuah,bendi inyiak baputa baliak ka pasa.Alun tigo langkah dari tapi pintu,anak bujang ma imbau pulo.
“Bendi!!!”
Inyiak baranti.Dek takajuik tapaso kudo ma-rem mandadak,baliau batanyo:
“Pai kama?”
“Ka  Jam Gadang!,bara ongkos nyo?”,jawek  anak mudo nan tampak bagageh kalua dari pintu rumah Upiak.Mandanga ka Jam Gadang,inyiak Kutar  bapikia sabanta.Etong ka etong,paja tu kanai 50 ribu.Mandanga ongkos 50 ribu,anak mudo nan banamo Juned,takajuik gadang.
“Serius ko pak?,dari siko ka Jam Gadang 50 ribu?,sakali dongkak tibo disitu mah!”
“Ka pai-ang,ka indak!”,jawek inyiak basilengah
“10 ribu lah!”,kecek Juned ma-ago ongkos bendi tu
Inyiak Kutar bapikia lo baliak,”mungkin paja ko anak si Banun,bialah untuak manambah langganan”,kecek inyiak dalam hati.
“Naiak lah!”
Juned naiak bendi basanang hati.Sapanjang jalan,inyiak kutar malawan Juned ma ota.
“Manga wa-ang ka Jam Gadang?”
“Ado acara samo gadang jo kawan-kawan,samacam Reuni cek urang kini pak!”
“Rancak tu”
“Rancak ba-a?”,tanyo Juned agak heran.
“Dulu ambo juo panah mudo,bakumpua jo kawan-kawan tu adolah hal paliang manyanangkan,apo lai ado pulo padusi nan kamek-kamek,ado pulo minuman,ado lo saketek nan ka di isok,batambah lasuah nyo yuang!
“Manyindia yo?”
“Eh..!,tasingguang buyuang,maaf yo!”,jawek inyiak maraso indak basalah.
Dek paja ko lah kanai puncak kadanyo,tapaso inyiak manuaka arah carito
“Anak upiak Banun  wa-ang?”
“Iyo…”,jawek Juned sambia taruih malengong ka suok jo ka kida.Bantuaknyo sadang rasah,ba-a supayo capek tibo di Jam Gadang.Inyiak maraso sewa barunyo kurang sanang,baliau manuka lo balaik arah carito
“Rumah wa-ang rancak yo?”
“Itu nan di katokan urang  rumah minimalis pak!.Ketek,padek,batingkek,bakilek”
“Sa-tau ambo,dulu rumah tu Rumah Gadang!”
“Kini labiah dari gadang pak!,malah batingkek”
“Mungkasuik ambo…,rumah tu dulu Rumah Bagonjong,tampek kaum sasakik-sasanang,sahino-samalu”
“Ndak zaman nyo lai rumah nan pakai runciang sarupo tanduak ruso tu pak!”
“Alun mangarati wa-ang jo adaik,alun paham jo fungsi Rumah Gadang”
“Tasarah se lah pak!,nan pantiang bisa tampek bataduah,nan labiah pantiang bana bisa ndak
kudo ko di pakancang larinyo,kawan ambo lah manunggu dari tadi”
Mandanga jawek Juned,inyiak Kutar malacuik kudo sakancang-kancangnyo.Dalam kudo balari kancang,inyiak Kutar majawek dalam hati.
“Kalau sakadar tampek bataduah,rancak buek pondok dari buluah,atoknyo dari tarpal.”
Kudo baranti,carito habih,Juned tibo di Jam Gadang.

Inyiak baliak kapasa basigageh,kudonyo di lacuik,mungkin  sewa langganan sadang manunggu,tibo-tibo kudo baliak ma-rem mandadak ,dek di himbau urang nan baru kalua dari lapau kopi dakek Jam Gadang.
“Bendi…!!!”
“Yo…!!!”,jawek inyiak sambia manyigi mungko urang nan ma imbau.
Urang tu sabayo jo inyiak Kutar.Badannyo tinggi gadang..Dari jauh lah tampak wibawanyo sarupo niniak mamak.Dari suaronyo tadanga urang ko bantuak keturunan kelas tinggi, (DT.Rajo Panendahan)
“Pai kama  tuan?”,tanyo inyiak
“Pulang!”,
“Kama arahnyo?”
“Buliah ambo naik?,beko ambo jalehan!”
Mandanga jawek nan agak lain,inyiak mangalah.Jo sanang hati inyiak mambukak pintu bendi sambia manyuruah masuak Angku Datuak.
“Dari siko luruih,sakali belok kida,luruih lo baliak,duo kali belok suok”,jaleh Angku Datuak.
“Rumah minimalis kan?”
“Iyo…,Ba-a kok bisa tau?”,angku Datuak mangaruik-an kanai raso indak picayo.
“Pagi tadi ambo ma-anta upiak Banun pulang dari pasa,sasudah tu ado lo anak mudo kalua dari rumah tu mintak di-anta  Jam Gadang,Juned namonyo”
“Ooo….,mereka tu keluarga ambo,Banun bini nan ka tigo,dapek  anak tungga babeleang,Juned namonyo,anak nan susah di atur”

Dek lamak bacarito urang ko saliang  memperkenalkan diri,di lanjuik-an jo carito parasaian hiduik surang-surang.
“lah lamo inyiak jadi kusia bendi?”
“Lamo bana tantu indak,labiah kurang 25 tahun”
“Samo kito mah!”
“Samo ba-a?”
“Ambo juo labiah kurang 25 tahun mamangku jabatan jadi mamak urang”
“Jadi..,tuan ko Datuak?”,inyiak Kutar maraso basalah dek sabanta ko banyak kato nan talompek
“Iyo,tapi ndak usah cameh nyiak,ambo ko Datuak nan agak moderen!”

Kudo taruih bajalan,carito urang  ko samakin manjadi –jadi.
“Ba-a perkembangan trasportasi di nagari awak ko nyiak?”
“Itu nan jadi masalah.”,jawek  inyiak Kutar
“Masalah ba-a?”
“Kan bisa Datuak caliak,oto samakin banyak,onda samakin rami,samantaro jalan indak batambah,akibaiknyo tibo di hari pakan sadonyo basasak-sasak.Alun lai tukang Ojek nan tagak di tiok simpang,mungkin sabanta lai bendi ko manjadi barang antik,atau pajangan dalam museum.”

Mandanga kecek dari Inyiak Kutar,Angku Datuak hanyo ma angguak-angguak ketek.Ndak tau apo nan ka di jawek,ndak pulo mangarati apo nan ka di tanyoan.
Sadang tamanuang co urang pandia,inyiak Kutar baliak nan batanyo.
“Ba-a anak jo kamanakan?,tanah ulayat jo rumah gadang sarato urang kampuang?,lai aman?”
“Alhamdulillah,aman nyiak!”
“Tapi,ambo caliak mamak lah banyak nan kanai ota!”
Mungkasuik nyo?”,tanyo Datuak agak kurang sanang.

Inyiak Kutar manjalehan sambia malacuik kudo.Hiyaaa!!!...
“Mamak di nagari awak  acok kanai kicuah dek anak jo kamanakannyo.Talabiah kanai ambuang dek pemerintah supayo tanah kaum tajua atau tagadai demi perkembangan daerah,Di tambah jo Rumah Gadang nan tingga namo dek lah batuka jo model zaman kini ,akibaiknyo kamanakan tingga di rumah kontrakan,anak pai marantau cino indak ba baliak lai.Nan salah bukanlah urang ko Angku Datuak.Tapi,mamak-mamak ko lah nan ngangak,indak tau  jo filosopi ,anak di pangku kamanakan di bimbiang urang kampuang di patenggangkan.
“Ambo indak soraman Datuak nan inyiak sabuik-an”
“Ambo indak mangecek-an Angku Datuak,tapi Datuak-Datuak di nagari subarang”,jawek inyiak basilek lidah.
Inyiak Kutar taruih malapak Angku Datuak jo kato-kato nan babiso
“Sakadar Angku ketahui,urang di nagari lain tetap mempertahankan adaik jo budayanyo meski zaman moderen mahondoh nagarinyo.Tibo dek awak lah sato pulo maikuik-ikuik, samantaro benteang diri sabana rapuah,ibaraik kateh indak bapucuak,kabawah indak pulo ba urek,di tangah-tangah di giriak kumbang.Sabanta lai,ndak ado nan ka di banggakan sebagai kito urang minang.Tanah kaum lah jadi lokasi perumahan mewah,nan tasiso tanah ukuran duo kali sameter untuak kuburan bangkai buruak,dan itu ampia lo tagadai

Indak tahan mandanga kecek inyiak Kutar,Angku Datuak basuaro
“Jan inyiak samoan ambo jo datuak nan lain!.Memang ambo babini tigo,anak nan ndak tau jo untuang,kamanakan lah bakirok ka nagari urang,tapi ambo tetap batuah ka nan bana,adaik masih ambo pakai,budaya minang taruih ambo pertahankan.Tapi...,kalau ambo bajalan surang,ibaraik sapu lidih nan sabilah,tantu sarok nan baserak ndak barasiah di sapunyo.Baitu juo ambo nyiak!,kalau kusuik ambo surang manyalasaian,karuah ambo surang manjaniahan,samantaro pihak nan batangguang jawab banyak basilengah,rancak ambo campak-an  gala datuak ko nyiak!,”
“ Sia pulo nan ka batangguang jawab,kalau indak mamak-mamak nan santiang ko ha!!!”,kecek inyiak kutar mamotong carito Datuak
“Batua nyiak!,mamak ado di dalamnyo,tapi apo nan tajadi  kini ndak salasai dek mamak surang,kalau kito sasek di ujuang baliaklah ka pangka,artinyo:ateh namo urang minang nan tingga  di kampuang atau nan lah tabanam di rantau urang wajib batangguang jawab”
“Mungkasuik Angku Datuak?”
“kalompok  paliang tinggi adolah rakyaik Indonesia nyiak!,di bawahnyo kalompok rakyaik propinsi,taruih….,taruih….,taruih kabawah nan paliang ketek adolah kalompok keluarga.Mungkasuik nyo nyiak..,satiaok kalompok atau individu nan batua-batua maraso urang Minang harus mampelajari sarato mamakai adaik jo budaya ko dalam kaadaan apo sajo,intinyo satiok sandi-sandi hiduik nan bajalan harus adaik Minang Kabau nan manjadi pakaiannyo”

Utak Inyiak Kutar bapuata-puta mamikian inti carito Datuak Rajo Panedahan.Tapaso baliau mangalah
“Tasarah Angku se lah!”,keceknyo sambia taruih malacuik kudo.

Matohari mulai condong ka barat.Inyiak Kutar jo DT.Rajo Panendahan samo haniang di ateh bendi mananti tibo sampai di rumah.Anak mudo mulai rami lalu lalang batonggok di ateh onda.ado nan santai ba lambek-lambek sambia galak sanang.Ado pulo nan kancang sambia ba paguik-paguik bantuak laki-bini.Ado pulo onda nan bunyinyo mamakak-an pangka turiak.Akibaiknyo kudo inyiak Kutar tagalenjek.Bendinyo oleang ka suak jo  ka kida.Oto jo onda kanai lendo.Kudo lapeh kendali.Tonggak listrik sasaran terakhir.Tuang!!!...Datuak jo Inyak Kutar tapalantiang,bakaluak dalam banda,mati!!!
“Banyak doso Datuak mah!”,kecek Inyiak Kutar sambia manahan sakik
“Jan manyalahan urang sen karajo nyiak!,makin batambah doso tu beko!”

Inyak Kutar jo Angku Datuak talalok di rumah sakik.Untuang masih hiduik.Cuma ado saketek luko dibadan sarato kaki jo  tangan nan takilik.Tigo hari di Rumah Sakik,urang ko  pulang ka tampek surang-surang.Sabalun bapisah Inyiak Kutar maningga-an pasan ka bakeh Datuak
“Ado nan paralu Datuak ingek”
“Apo tu?”,jawek Datuak
“Kalau kito lah tabiaso manjua atau manggadai harato pusako jo tanah ulayat,alamaik marasai di dunia jo akhiraik.Paruik buncik,badan kuruih.Lamah sabalah,bibia pencong,panyakik strok cek urang kini,mati masuak narako.Akabiaknyo hiduik sagan mati ndak amuah”
“Banyak bana ceramah Inyiak mah!,mati se lah datuak-datuak tu!,nan jaleh kini ambo pulang!.Kudo sakik,kusianyo pakak.Ambo pulang Nyiak!”,jawek Angku Datuak sambia taruih bajalan maningga-an Rumah Sakik.
 “Payah wa-ang jadi Datuak mah!....”kecek Inyiak Kutar dalam hati sambia mancaliak langkah-langkah Datuak nan indak luruih.


Indak di sangko,salamo di Rumah Sakik Inyiak Kutar banyak kadatangan tamu.Nan pasti anak bini sarato kamanakannyo.Tapi sangaik aneh,kironyo urang nan manjanguak ado pulo pejabat dari pemerintahan.Sia nan sabananyo Inyiak Kutar ko?.
Juned nan barencana manjapuik apaknyo talambek tibo.Di caliak ka tampek tidua subalah urangnyo alah hilang.Juned batanyo ka Inyiak Kutar nan sadang di karumunan urang banyak
“Lah pulang ayah Nyiak?”
“Baru sabantako naik Taksi”,jawek Inyiak Kutar.
“Ooo...,mokasih Nyiak!”

Juned basigageh mangaja Angku Datuak.Alun sampai ka tapi pintu,Juned ndak sangajo mandanga carito karumunan urang banyak.Kironyo Inyiak Kutar,si kusia bendi adolah mamak urang Pulo nan baru sajo majua tanah pusako.
Satali tigo uang.Inyiak Kutar jo DT.Rajo Panendahan samo-samo Mamak Pakak.






                                                        



No comments:

Post a Comment